ریشهی هنداروپایی «*septim» بر عدد هفت دلالت میکرده است. تقریبا همهی کلمههای مربوط به این عدد در زبانهای اروپایی از همین ریشه مشتق شدهاند. در زبانهای کهن اروپایی «هفت» به این صورتها ثبت شده است: ‘epta (هِپْتا) یونانی، septem لاتین، sibum گُتی، sjau نُردیک کهن، seven هلندی میانه، sibun آلمانی کهن، seofon انگلیسی کهن، secht ایرلندی کهن، sedmi اسلاوی کهن کلیسایی،
در زبانهای اروپایی نو این کلمه را در این شکلها میبینیم: sju سوئدی، syv دانمارکی،zeven هلندی، Sieben آلمانی، seven انگلیسی، saith ولش، septyni لیتوانایی، septini لتونی، semi روسی
«هفتم» هم از همین جا مشتق شد است: septimus (و در مقام اسم شخص، یعنی فرزند هفتم) لاتین، seofoþa ساکسونی غربی، sivondo ساکسونی کهن، sjaundi نُردیک کهن، sibunto آلمانی کهن، septmas پروسی کهن، seodunda انگلیسی کهن، seventh انگلیسی، sed’moj روسی، septinas لیتوانیایی، septit(ai)s لتونی، siebte/ siebente آلمانی.
واژهی مترادف «هفده» هم از همین ریشه آمده است: seofontyne انگلیسی کهن، seventeen انگلیسی و siebzehn آلمانی.
همچنین است «هفتاد»: seofen/ seofontig انگلیسی کهن، seventy انگلیسی، soventich فریزی کهن، seventich هلندی میانه، و sjautiger نُردیک کهن.
در واژهی بنزودیازپین (benzodiazepine) که نام ردهای از داروهای خوابآور است هم این ریشه را میبینیم. این واژه که در ۱۹۳۴م. وضع شده، از اسم «بنزو-» (دارندهی بِنزِن) و میانوندِ «-دی-» و «اِپین» تشکیل شده که کوتاه شدهی «هِپتین» (هفت) است. نام ماه «سپتامبر» هم از همین جا آمده است. چون تقویم قدیم لاتینی که تا قرن شانزدهم و هفدهم در اروپا رواج داشته، همان تقویم خورشیدی ایرانی بوده و از نوروز آغاز میشده و به همین خاطر این ماه در آن در مرتبهی هفتم قرار میگرفته است. این واژه در زبانهای اروپایی به شکلهای مختلف نوشته میشود: September لاتین و آلمانی و انگلیسی، septembre فرانسوی کهن، setiembre اسپانیایی، settembre ایتالیایی. نام قدیم این ماه در انگلیسی کهن hærfestmonað بوده که ریشهای متفاوت دارد.
ریشهی هنداروپایی «*septim» در زبانهای آریایی به «*هَفْتَه» تبدیل شده که «هفت»، «هفتم»، «هفتاد»، «هفته» و «هفده» مشتقهای مشهور آن در پارسی امروزین هستند.
«هفت» در زبانهای ایرانی دیگر به شکلهای مختلف دیده میشود: «شیپْتَه» هیتی، «هَپْتَه» اوستایی، «سَپْتَه» سانسکریت، «هَفت» پارتی و پهلوی و تورفانی، «اَوت» سغدی، «هَودَه» سکایی، «اَود» خوارزمی، «اَوْد» آسی، «هُور» پراچی، «اُوَه» پشتو و سنگلیجی، «وُو» اورموری، «اَوْدُو» یدغه، «هوب» وخی، «وووْد» شغنی، «اووْد» سریکلی و یزغلامی، «اَفْت/ اَوْد» یغنابی، «هاف» گورانی و خوری، «هَوت/ هِفْت» زازا و «هافْت/ هَوْت» کردی.
«هفتاد» هم در این زبانها چنین بوده است: «هَپْتی» اوستایی، «سَپْتی» سانسکریت، «هَفْتات» پهلوی و تورفانی و پارتی، «اَوتات» سغدی، «اَوداچ» خوارزمی، «هَوداتا» سکایی، «اَودَج» آسی، «اَوَیْتو» اورموری، «اَفْتاذ/ هَفْتاذ» سریکلی و «هَودَه» زازا.
«هفتم» هم ترکیب مشابهی داشته است: «هَپْتَثَه» اوستایی، «سَپْتَمَه» سانسکریت، «هَفْتوم» پهلوی و پارتی و تورانی، «اَوتم» سغدی، «هَودَمَه» سکایی، «اَودیم» خوارزمی، و «اَوْدَیْم» آسی.
همچنین است «هفده»: «هَپْتَدَسَه» اوستایی، «سَپتَدَسَه» سانسکریت، «هَفْتْدَه» پهلوی، «اَوْدَه» پارتی، «اَوتتس» سغدی، «هُپَرْسَنَه» سکایی، «اَودذیش» خوارزمی، «اَوَلَس» پشتون، «اَیْوْدَیْس» آسی، «هَتُّوس» پراچی، «اَوِس» اورموری، «لُسیاوْدُو» یدغه، «اَوْدَه» مونجی، «اُووْذَذُوس» سنگلیجی، «دَسیب» وخی، «دیس-اَت-وووْد» شغنی، دَیْهْهَیْفت» تاتی جنوبی و «هُیْدِه» گزی.
کلمهی «هفته» هم که ابداعی ایرانی است در پهلوی «هَفْتَگ» و در سانسکریت «سَپْتَکَه» بوده و در زبانهای اروپایی هم به صورت ‘bdomas (هِبْدوماس) یونانی و septimana لاتین و sedmitsa روسی وامگیری شده است. واژهی دیگری که از این کلمه برخاسته، ترکیب «هفتورنگ» است که اسم پارسی صورت فلکی دب اکبر یا بنات النعش است. این کلمه در پهلوی «هَفْتُورینْگ» بوده و از «هَپْتُو-ایرینْگَه» اوستایی آمده که بخش دوم آن به معنای «نشانه/ علامت» است و همتایش در سانسکریت به صورت «لینگا» وجود دارد