ریشهی پیشاهندواروپایی «*hey» به معنای «رفتن» در زبانهای گوناگون بسیار زایا بوده است. در زبانهای کهن اروپایی از این بن چنین کلماتی زاده شدهاند: eimi (اِیْمی: رفتن) یونانی، ire (رفتن) لاتین، ити (ایتی: رفتن) اسلاوی کهن شرقی، ити / -жды (ایتی/ ژْدیی: رفتن) و ⰹⱅⰹ(ایتی: رفتن) اسلاوی کهن کلیسایی، ić (رفتن) لهستانی کهن، eode (رفتن) انگلیسی کهن، yode (رفتن) انگلیسی میانه، 𐌹𐌳𐌳𐌾𐌰 (ایدّیا: رفتن) و 𐌹𐌳𐌳𐌾𐌴𐌳𐌿𐌽 (ایدّیِدون: میروند) گُتی،
در زبانهای اروپایی نو از این تبارنامه چنین فرزندانی را سراغ داریم: eiti (رفتن) لیتوانیایی، iet (رفتن) لاتویایی، ісці́ (ایسْتْسی: رفتن) بلاروسی، идти́ (ایدْتی: رفتن) روسی، іти́ (ایتی: رفتن) اوکراینی، иде (ایدِه: رفتن) مقدونی، и́да/ и́двам (ایدَه/ ایدْوَم: رفتن) بلغاری، ѝћи (ایتْسی: رفتن) صربی-کروآتی، iti (رفتن) اسلوونیایی، jit (رفتن) چک، ísť (رفتن) اسلواکی، iść (رفتن) لهستانی،
در زبانهای آریایی این بن به ریشهی «*آی» بدل شده و در زبانهای کهن ایرانی این واژگان را پدید آورده است: 𒄿𒄿𒀀𒀜𒋫 (ایَتَّه: میرود) و 𒄿𒀉 (ایتی: رفتن) هیتی، Ya/ ItEa (اَیْ/ اَئِتی: رفتن) و YA (آیْ: آمدن) و YA-apa (اَپَه-آیْ: دور شدن) و YA-iwia (اَیْوی-آیْ: نزدیک شدن، رسیدن) و YA-Arf (فْرا-آیْ: پیش آمدن) و YA-itia (ایتی-آیْ: حرکت کردن، گردش) و anaYa (اَیَنَه: روش، مسیر) و ratEa-iriap (پَیْری-اَئیتَر: مزدور، در اصل یعنی: پرسهزن) و AY (یا: رفتن) و ItitYap (پَیْتیتی: توبه، بازگشتن به دین) و anoaY (یَئُونَه: راه، روش) و YA-apu (اوپَهآی: رسیدن، نزدیک آمدن، بایستن) اوستایی، 𐎠𐎡𐎫𐎡𐎹 (اِیْتیْ: رفتن) و «یَووییَه» (جوی) و «اوپَهآی» (رسیدن، نزدیک آمدن، بایستن) پارسی باستان، 𒄿𒋾 (ایتی: میرود) لوویایی، एति (اِتی: میرود) و एतवे (اِتَوَه: رفتن) و अय्/ ई (اَی/ ای» (حرکت کردن) و अर्थेत् (اَرْتْهِت: فعال، متحرک) و अय (آیَه: گذر، رفتن) و आयन (آیَنَه: نزدیک شدن، آمدن) و आयिन् (آیین: نزد کسی شتافتن) و इत्या (ایتْیا: حرکت، روش) و «ایتیاَی» (جنبش، روند، حرکت) و एमन् (اِمَن: راه، گذر) و «اِوَه» (شتابان، سریع) و «اوپَه-اِتی» (نزدیک آمدن، رسیدن) و अयन (اَیَنَه: گذرگاه) و «یُوجَنَه» (جوجَن، یک سوم فرسنگ) و «پَریاِتاهْ» (فاتح، در اصل یعنی: پرسهزن) سانسکریت، «اِتی» (رفتن) و «یُوجَنَه» (جوجَن، یک سوم فرسنگ) پالی، 𑀏𑀢𑀺 (اِتی: رفتن) پراکریت، eitou (اِیْتو: آمدن) فریگی، «آیْ» (آمدن) و «اَدِن» (آدینه) و «اَبِدان» (سودمند، کامل، بیدَه) و «اوزِنَک» (هزینه) و «اوزیتَن» (فرو نشستن، خروج کردن) و «اوزیت» (درگذشته، متوفی) و «پَتیت» (توبه) و «جُو/ جُوی» (جوی آب) و «اَپاییسْتَن» (بایستن، ضرورت داشتن) و «اَنْدَرْوای» (احتیاج، ضرورت) پهلوی، «اَباییشْن» (بایستگی، ضرورت) و «آی» (آمدن) و «اَزیهْ» (هزینه) پارتی، «آیْ» (آمدن) و «اَدِن» (آدینه) و «اوزیهْ» (هزینه) و «اَبای» (بایستن) تورفانی، «آیس» (آمدن) و «آذینگ» (آدینه) سغدی، «هیس» (آمدن) سکایی، «مییْ» (رفتن) و «آذینک» (آدینه) خوارزمی، «ای» (آمدن) تخاری،
در پارسی این واژگان از این ریشه برخاستهاند: «آی/ بیا/ نیا»، «باید» (*اوپَه + آی)، «آیش» (کشتزاری که یکسال در میان کاشته شود)، «آبیار» (آب + اَیار)، «دامیار» (دامپرور)، «آدینه»، «هزینه» (در اصل یعنی برونرفت، بیرون ریخته شده، *اوز: بیرون + آیَنَکَه: رفتن)، «زینَه» (پله)، «پازینه» (پلهی اول و درگاه خزینهی حمام)، «آینده»، «آیندهپژوهی»، «آیندگان»، «خوشایند»، «ناخوشایند». «اُزینه» (هزینه) و «بیدَه» (کامل و تمام، ترکیب *اوپَه + آی) و «پَتِت» (توبه) و «جوجَن» (یک سوم فرسنگ) و «جَن» (سو، جهت، مسیر) در پارسی قدیم هم خویشاوند همین کلمات هستند.
در زبانهای ایرانی نوی دیگر هم از این بن چنین کلماتی مشتق شدهاند: «آیینِه/ اینِه» (آدینه) و «هَتین» (آمدن) کردی، «یانَه» (آدینه) زازا، «اَرْنَیْ» (آدینه) تاتی، «اِزِنا» (آدینه) یهودی همدانی، «آنَّه» (آدینه) اردستانی، «پَدْیانْک» (نردبان) و «آی» (بیا) و «آیِن» (آوردن) بلوچی، «نی» (بیرون آمدن) پراچی، «اَس» (آمدن) یدغه، «نیس» (بیرون آمدن) و «ویس» (داخل آمدن) اورموری، «بازْپاییت» (توبه، استغفار) ارمنی، eci (رفتن) آلبانیایی، «ایِه» (رفتن) نورستانی، «یون» (حرکت، جنبش) پشتون،
در زبانهای هندی از این بن چنین کلماتی زاده شدهاند: एणे/ येणे (اِنِه/ یِنِه: رفتن) مراثی کهن، येव्चे (ایِوْچِم: رفتن) کُنکانی، ಯೆವ್ಚೆ (ایِوْچِم: رفتن) کانادا، येणे (یِنِه: رفتن) مراثی، එනවා (اِنَوا: رفتن) سینهالی،
این خوشه از واژگان در شعر و ادب پارسی بسیار فراوان به کار گرفته شدهاند:
فردوسی توسی: «هزینه چنان کن که بایدت کرد نشاید گشاد و نباید فشرد»
فرخی سیستانی: «نگارا من از آزمایش بِهْ آیم مرا باش تا بیش از این آزمایی»
نظامی گنجوی: «گفتا که به رسم دامیاری مهمان تو ام بدانچه داری»
مولانای بلخی: «میباش همچون ماهیان، در بحر آیان و روان گر یاد خشکی آیدت از بحر سوی گنگ شو»
جامی: «آیندهی عمر خواهی از رفته فزون در رفته چه کردهای که آینده کنی؟»
مجمر اصفهانی: «کس نگفت اینهمه زاین راه که آیند و روند به کجا میرود آن، این ز کجا میآید؟»
فروغی بسطامی: «چون خلق درآیند به بازار حقیقت ترسم نفروشند متاعی که خریدند»